niedziela, 9 listopada 2014

KOSCIOL PANAGIA KAPNIKAREA - Ateny







Kosciol Panagia Kapnikarea (Εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας) – jeden z najstarszych kosciolow w Atenach. Jest swiatynia w stylu bizantyjskim, na planie krzyza wpisanego.
Kosciol został wybudowany prawdopodobnie w polowie XI wieku. Powstal na miejscu wczesniejszej swiatyni, poswieconej poganskiej bogini, prawdopodobnie Atenie lub Demeter. Tradycja przypisuje jednak zalozenie swiatyni cesarzowej Irenie, ktora wladala imperium bizantyjskim w latach 792 -802. Po wzniesieniu kosciola dodano, przylegajaca od strony polnocnej, kaplice sw. Barbary. Z tego samego okresu pochodzi egzonateks dobudowany po zachodniej stronie bryly kosciola. Portyk z kolumnami dodano w XII wieku. W czasie powstania greckiego swiatynia zostala powaznie uszkodzona. W 1834 roku, gdy otwarto ulice Ermou, planowano zburzyc bizantyjska swiatynie. Ocalala dzieki interwencji krola Ludwika Bawarskiego. Po 1841 roku swiatynia sluzyla jako Biblioteka Narodowa. W 1863 kosciolowi znow zagrozily plany urbanistow, ale przeciwstawil im sie biskup Aten.
Na przelomie XIX i XX wieku w kosciele przeprowadzono prace rekonstrukcyjne. Mozaiki nad wejsciem do swiatyni dodano w 1936 roku. Malowidla scienne pochodza z 1942 roku. Kopula zostala odbudowana w latach 50. XX wieku przez uniwersytet Atenski. Zbudowana na obrzezach Plaki swiatynia znajduje sie obecnie w centrum Aten. Otacza ja wspolczesna zabudowa o charakterze handlowo-uslugowym.
Kosciol zostal zbudowany na planie krzyza wpisanego z trzyczesciowym narteksem, ktorego srodkowa czesc jest wyzsza od dwoch bocznych. Kopula stanowi najbardziej charakterystyczny i najlepiej zachowany przyklad typu atenskiego. Glownym budulcem wykorzystanym przy wznoszeniu swiatyni byl marmur. Jedynie do budowy kopuly wykorzystano cegly.
Dolna czesc scian zbudowano z pozbawionych zdobien, surowych blokow kamiennych. Gorna ich czesc pokrywaja plaskorzezby z czasow starozytnej Grecji, Rzymu, wczesnego chrzescijanstwa i Bizancjum. Starozytne plyty z wyrytymi scenami tworza fryz obiegajacy cala bryle kosciola. Plaskorzezby cechuja sie duza roznorodnoscia tematow. Na scianach swiatyni znajduja sie reliefy przedstawiajace amfory panatenajskie wreczane jako trofea dla zwyciezcow igrzysk oraz zwyciestwa armii rzymskiej. Sa wsrod nich przedstawienia z IX i X wieku wykorzystujace wschodnie motywy roslinne (np. drzewo zycia), zwierzece (np. sfinksy), geometryczne oraz ukazujace tradycje ludowe. Ocalal rowniez gzyms z IV w.p.n.e. przedstawiajacy uroczystosci starozytnych Aten m.in. Heraklesa z Hebe. Chrzescijanie, pragnac schrystianizowac poganskie plaskorzezby, dodali symbol krzyza na wielu z nich.
Marmurowa przegroda oltarzowa jest kopia przegrody z klasztoru Kaissariani. Kopula swiatyni wspiera sie na czterech starozytnych kolumnach z czasow rzymskich. Freski, wsrod ktorych wyroznia sie Matka Boska z Dzieciatkiem, pochodza z okresu XIX-wiecznej odbudowy kosciola.

Pochodzenie nazwy Kapnikarea pozostaje do dzis niepewne. Wedlug niektorych zrodel pochodzi ona od fundatora, "poborcy podymnego" (Kapnikareas). W czasach bizantyjskich pobierano od wlascicieli domow podatek od palenisk (Kapnikon). W starszych zrodlach mozna jednak odnalezc inne formy nazwy m.in. Kamoucharea, ktora wywodzi sie od slowa kamoucha oznaczajacego luksusowa tkanine. Kosciol nazywano rowniez swiatynia ksiezniczki, co wiaze sie z legenda o ufundowaniu kosciola przez cesarzowa Irene.